Fort IV w Poznaniu
Fort IV (Hake, Henryka Dembińskiego) – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Karolinie przy ulicy Syreniej[1].
 nr rej. A-245 z 25 maja 1983[1]
| |
 Pozostałości stanowiska W.T.90 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Syrenia[2] |
| Typ budynku |
fort |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
1879 |
| Ukończenie budowy |
1884 |
| Ważniejsze przebudowy |
1888-1889, 1892, 1913-1914 |
| Zniszczono |
po II wojnie światowej |
| Właściciel |
Miasto Poznań[2] |
Plan budynku
| |
Położenie na mapie Poznania  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
 52°25′45″N 16°59′16″E/52,429167 16,987778
| |
Historia
edytujZbudowany został w latach 1879–1884, w pierwszym etapie budowy twierdzy fortowej[3].
Fort otrzymał nazwę Hake na cześć Karla von Hake (wcześniej nazwę tę miał lewobrzeżny Fort Hake, dawniej św. Wojciecha). W 1931 zmieniono patronów na polskich, Fort IV otrzymał imię generała Henryka Dembińskiego.
Podczas bitwy o Poznań, fort był magazynem amunicji dla artylerii niemieckiej walczącej w obrębie Cytadeli[4]. 10 lutego 1945, po zniszczeniu mostu kolejowego przy Cytadeli, i zbombardowaniu promu dzień później, dostawy zostały przerwane[4]. Z terenów wokół fortu Niemcy ewakuowali się 17 lutego 1945[5][6].
Teren fortu wchodzi w skład obszaru Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)[7].
Lokalizacja i konstrukcja
edytuj
Obiekt znajduje się w sąsiedztwie elektrociepłowni, hal fabrycznych i zabudowy jednorodzinnej. Na południe od fortu przebiega linia kolejowa Poznań Wschód – Žielieznodorožnyj, na zachodzie linia kolejowa Poznań Wschód – Bydgoszcz Główna, na północy linia kolejowa Zieliniec – Kiekrz. Został zbudowany na terenie wojskowego placu ćwiczeń (Exercier Platz)[8]. Dojazd do fortu drogą fortową (ul. Syrenia) i drogą rokadową (ul. Bałtycka)[9].
Kąt między odcinkami czoła – 130°[10].
Przebudowy
edytujW latach 1888–1889 fort był modernizowany. Rozebrano wtedy kaponierę czołową, zastępując ją kaponierą rewersową. Wybudowano też wtedy baterie dostawione na barkach: na lewym 6-stanowiskową, a na prawym 10-stanowiskową[11]. Na środkowej remizie wału artyleryjskiego wybudowano stanowisko obserwacyjne P.B.St.87, a po 1892 roku dodatkowe dwa typu W.T.90[12]. W latach 1913–1914 na bateriach wybudowano betonowe schrony. Fort był jednym z najlepiej umocnionych obiektów w Poznaniu[11].
W czasie wojny pomieszczenia podwalni i koszar fortu wykorzystywano jako magazyny amunicji artyleryjskiej[4][11]. W latach powojennych fort został wysadzony i niemalże całkowicie rozebrany[13]. Wydobywano również z niego piasek, przez co wały ziemne są mało czytelne. Zachowały się: kaponiera czołowa, wyjazdy artyleryjskie oraz wyjście piechoty na wał główny.
Przyroda
edytujW pozostałościach fortu stwierdzono występowanie nietoperzy takich gatunków, jak: nocek duży (Myotis myotis), mopek zachodni (Barbastella barbastellus), nocek rudy (Myotis daubentonii), nocek Natterera (Myotis nattereri), mroczek późny (Eptesicus serotinus), gacek brunatny (Plecotus auritus), gacek szary (Plecotus austriacus)[14] oraz krzewów, m.in. rokitnika zwyczajnego i wierzb[15].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Miasto Poznań, System Informacji Przestrzennej, Miejski Konserwator Zabytków: Zespół Fortów Zewnętrznego Pierścienia Fortyfikacji Pruskich. [dostęp 2013-06-24]. (pol.).
- ↑ a b Geopoz: Przeglądarka danych SIP. Miasto Poznań. [dostęp 2013-06-24]. (pol.)., warstwa: Grunty Miasta Poznania
- ↑ Maria Strzałko, Raport o stanie zabytków miasta Poznania, Miasto Poznań, 2007.
- ↑ a b c Szumowski ↓, s. 350.
- ↑ Biesiadka ↓, s. 313.
- ↑ Szumowski ↓, s. 355.
- ↑ Instytut na rzecz ekorozwoju: Natura 2000: „Fortyfikacje w Poznaniu”. [dostęp 2013-06-25]. (pol.).
- ↑ Dorota Matyaszczyk. Główna i Zawady na planach i mapach Poznania i okolic. „Kronika Miasta Poznania”. 2/2002, s. 88. Wydawnictwo Miejskie. (pol.).
- ↑ Biesiadka 2006 ↓, s. 193.
- ↑ Biesiadka ↓, s. 132.
- ↑ a b c Biesiadka 2006 ↓, s. 194.
- ↑ Biesiadka 2006 ↓, s. 156, 194.
- ↑ Polak ↓, s. 282.
- ↑ PTOP Salamandra, Opinia chiropterologiczna w zakresie oddziaływania inwestycji na siedliska i gatunki nietoperzy, dla których został wyznaczony obszar specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000 PLH 300005 „Fortyfikacje w Poznaniu”, PTOP Salamandra, czerwiec 2009 (pol.).
- ↑ Dorota Leśniewska. Główna i Zawady we współczesnych planach rozwoju miasta Poznania. „Kronika Miasta Poznania”. 2/2002, s. 359, 363. Wydawnictwo Miejskie. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Jacek Biesiadka: Twierdza Poznań. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku.. Poznań: 2006.
- Zbigniew Szumowski: Boje o Poznań 1945. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, s. 350-356., ryc.
- Bogusław Polak: Poznańskie Fortyfikacje. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988.
