Forsycja (Forsythia Vahl) – rodzaj krzewów należący do rodziny oliwkowatych. Obejmuje 11 gatunków[4]. Jeden gatunek (forsycja europejska F. europaea) występuje w południowo-wschodniej Europie, pozostałe we wschodniej Azji (w Chinach, Korei i Japonii)[5]. W naturze krzewy te rosną w suchych formacjach zaroślowych. Ich kwiaty zapylane są przez owady[6].

Forsycja
Ilustracja
Forsycja pośrednia Forsythia × intermedia 'Lynwood Gold'
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

oliwkowate

Rodzaj

forsycja

Nazwa systematyczna
Forsythia Vahl
Enum. 1: 39. Jul-Dec 1804
Typ nomenklatoryczny

Forsythia suspensa (Thunb.) Vahl.[3]

Synonimy
  • Rangium Jussieu in F. Cuvier[4]

Są to popularnie uprawiane krzewy ozdobne. Walorem jest obfite kwitnienie przed rozwojem liści.

Nazwa rodzajowa upamiętnia szkockiego ogrodnika Williama Forsytha (1737–1804)[6].

Morfologia

edytuj
 
Kwiaty forsycji europejskiej
 
Forsycja Giralda
Pokrój
Krzewy osiągające do ok. 3 m wysokości[6], o pędach wyprostowanych lub zwisających, obłych lub groniastych, wewnątrz z rdzeniem blaszkowatym lub pustym (tylko u F. suspensa)[7].
Liście
Sezonowe, naprzeciwległe, zwykle pojedyncze, całobrzegie lub piłkowane, rzadko częściowo trójlistkowe u F. suspensa, nagie lub owłosione. Jesienią przebarwiają się na żółto, fioletowobrązowo lub opadają zielone[7].
Kwiaty
Obupłciowe, żółte, rozwijają się wczesną wiosną zwykle przed rozwojem liści[7]. Wyrastają skupione po 1–6 w kątach ubiegłorocznych liści[6]. Kielich składa się z czterech działek zrośniętych u nasady[6]. Płatki korony są także cztery, zrośnięte nasadami w rurkę o długości 3–8 mm[5], o wolnych łatkach kształtu taśmowatego lub eliptycznego, o długości 6–20 mm[5], wzniesionych lub odgiętych[6], często z pomarańczowymi smugami po stronie wewnętrznej[7]. Pręciki są dwa schowane w rurce korony lub nieznacznie z niej wystające[5][6]. Zalążnia jest górna, dwukomorowa[6]. W komorach znajduje się od kilku do wielu zalążków[5]. Szyjka słupka jest pojedyncza, krótsza lub dłuższa od pręcików (różnej długości słupki występują u każdego z gatunków, przy czym na poszczególnych krzewach są one albo dłuższe, albo krótsze – zjawisko to będące przystosowaniem do zapylenia krzyżowego zwane jest różnosłupkowością[7].
Owoce
Suche, zaostrzone torebki pękające podłużnie dwoma klapami[7]. Nasiona są liczne, drobne, wąskooskrzydlone[6][7].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny oliwkowatych (Oleaceae) z rzędu jasnotowców (Lamiales)[2]. W obrębie rodziny zaliczany do plemienia Forsythieae (który tworzy wspólnie z rodzajem abeliofylum Abeliophyllum)[8].

Wykaz gatunków[4]

Zastosowanie

edytuj

Rośliny ozdobne – liczne gatunki, a zwłaszcza mieszaniec – forsycja pośrednia, są często uprawiane jako krzewy ozdobne. Rośliny te mają długą tradycję uprawy w Japonii. W Chinach owocnie wykorzystywane są także leczniczo[9].

W Polsce najczęściej uprawiano dawniej forsycję zwisłą, która wyparta została przez mieszańce – głównie forsycję pośrednią. Rośliny uznawane są za podstawowe krzewy ozdobne kwitnące wczesną wiosną. Mają przeciętne wymagania siedliskowe – najlepiej rosną na glebach żyznych i wilgotnych (świeżych). Wymagają stanowisk słonecznych lub półcienistych. W różnym stopniu są wrażliwe na mrozy i podczas znacznych spadków temperatur ich pędy przemarzają. Dobrze znoszą przycinanie i formowanie, przy czym cięcia odmładzające najlepiej wykonywać zaraz po przekwitnieniu[7].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
  4. a b c Forsythia Vahl. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-22].
  5. a b c d e Joachim W. Kadereit, Flowering Plants. Dicotyledons: Lamiales (except Acanthaceae including Avicenniaceae), Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 2004, s. 301, ISBN 978-3-642-18617-2, OCLC 851823246.
  6. a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 418. ISBN 0-333-73003-8.
  7. a b c d e f g h Włodzimierz Seneta, Drzewa i krzewy liściaste. T. 3, Daboecia - Hyssopus, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 164-165, ISBN 83-01-12029-0, OCLC 749456050.
  8. Genus Forsythia Vahl. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-03-22].
  9. David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 369, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.