Edward Kilarski
Edward Kilarski (ur. 24 września 1902 w Brzozowie, zm. prawdop. 2 lub 3 kwietnia 1940 w Katyniu) – polski nauczyciel, działacz społeczny, porucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
 Edward Kilarski jako porucznik w 1937 | |
 porucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
24 września 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
2 lub 3 kwietnia 1940 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1920–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
52 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych |
| Stanowiska |
dowódca kompanii |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka |
| Późniejsza praca |
nauczyciel, kierownik szkoły |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytuj
Urodził się jako syn Wawrzyńca i Józefy, z domu Barańskiej. W rodzinnym Brzozowie uczęszczał do szkoły ludowej i przez trzy lata do gimnazjum państwowego.
U kresu I wojny światowej w czasie odzyskania przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 jako gimnazjalista-ochotnik wstąpił do Milicji Ludowej. Po kilku miesiącach kontynuował naukę szkolną. Podczas trwania wojnie polsko-bolszewickiej ponownie ochotniczo zgłosił się do armii 15 lipca 1920 w Przemyślu, został wysłany na front i walczył w szeregach 5 kompanii 52 pułku piechoty Strzelców Kresowych do 1 grudnia 1920. Po powrocie z wojny i późniejszym zdemobilizowaniu oraz zwolnieniu z wojska, wobec niekorzystnych warunków ekonomicznych, wyjechał w rejon powiatu słonimskiego w ówczesnym województwie nowogródzkim II Rzeczypospolitej. Od 1 grudnia 1922 był nauczycielem w mieście Zdzięcioł. W 1925 zdał egzaminy do wykonywania tego zawodu, a w 1928 ukończył Państwowy Wyższy Kurs Nauczycielski przy Państwowym Instytucie Robót Ręcznych w Warszawie. Jego polem zainteresowań była szeroko rozumiana technika, ponadto amatorsko malował. Pracował jako nauczyciel w Nowogródku, później został kierownikiem szkoły. Był prezesem tamtejszego Związku Nauczycielstwa Polskiego Szkół Powszechnych, ponadto pełnił funkcję dyrektora kasy „Samopomoc” oraz był członkiem Macierzy Szkolnej i Związku Strzeleckiego.
W 1929 ukończył kurs przyspieszony w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty przy Szkole Podoficerów Zawodowych Piechoty nr 8 w Grudziądzu. W 1930 został awansowany do stopnia podporucznika rezerwy ze starszeństwem z dniem 1 września 1929. Otrzymał przydział do 80 pułku piechoty w pobliskim Słonimiu. W tej jednostce latem 1931 odbył ćwiczenia w wymiarze 6 tygodni.
W 1934 odbył kurs dowódców kompanii strzeleckich w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie. W 1936 został awansowany do stopnia porucznika rezerwy. Następnie został delegowany do odbycia ćwiczeń wojskowych w 77 pułku piechoty, po czym przydzielony do 78 pułku piechoty stacjonującego w garnizonie Baranowicze, gdzie został mianowany na stanowisko dowódcy kompanii i w latach 1937, 1938 odbywał ćwiczenia wojskowe. Otrzymał odznaczenia w postaci medali pamiątkowych.
W sierpniu 1939, wobec zagrożenia konfliktem zbrojnym, został zmobilizowany, a po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 udał się na szlak wojenny. Podczas kampanii wrześniowej prawdopodobnie uczestniczył w działaniach wojennych na linii Mława – Różan, później po agresji ZSRR na Polskę w dniu 17 września 1939 wraz z wojskiem przekierowany na tereny wschodnie II RP, gdzie uczestniczył w starciach z wojskami sowieckimi. Aresztowany przez nich w okolicach Kanału Królewskiego, następnie był przetrzymywany w obozie w Kozielsku. W tym czasie jego rodzina w Nowogródku otrzymała od niego dwa listy. 2 kwietnia 1940 został zabrany do Katynia i przypuszczalnie 2 lub 3 kwietnia 1940[a] rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. W 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane pod numerem 2121 w toku ekshumacji prowadzonych przez Niemców (przy zwłokach zostały znalezione pocztowa książeczka oszczędnościowa PKO, legitymacja członka Automobilklubu, lusterko kieszonkowe, grzebień, notes, cztery listy, w tym jeden nadesłany z Nowogródka z ul. Wojewódzkiej 22)[1][2], gdzie został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.
Od 1925 jego żoną była Sabina z domu Jaroszewska (1902–1965)[3], nauczycielka języka rosyjskiego w sanockim liceum[4]. Mieli dwoje dzieci: syna Zbigniewa (1929-2020) i córkę Halinę.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Srebrny Krzyż Zasługi (9 listopada 1931)[5]
- Brązowy Krzyż Zasługi
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Upamiętnienie
edytujNazwisko Edwarda Kilarskiego zostało wymienione wśród upamiętnionych ofiar II wojny światowej, ustanowionej 10 października 1976 w kościele Przemienienia Pańskiego w Brzozowie.
Edward Kilarski został upamiętniony na grobie swojej żony Sabiny Kilarskiej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku.
W 2007 pośmiertnie został awansowany do stopnia kapitana[6].
18 kwietnia 2009, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w tzw. Alei Katyńskiej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku zostało zasadzonych 21 Dębów Pamięci[7][8][9], w tym upamiętniający Edwarda Kilarskiego (zasadzenia dokonał Mieczysław Brekier, prezes koła Związku Sybiraków w Sanoku)[10][11]. Dąb Pamięci upamiętniający Edwarda Kilarskiego zasadzono także w rodzinnym Brzozowie przy Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Brzozowie przy ulicy Moniuszki 17[12].
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Ponadto inskrypcja na grobie żony Edwarda Kilarskiego, Sabiny Kilarskiej, na Cmentarzu Centralnym w Sanoku podała datę śmierci 5 kwietnia 1940.
Przypisy
edytuj- ↑ Katyń według źródeł niemieckich - 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-02-22].
- ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 78. ISBN 83-7001-294-9.
- ↑ Księga Zmarłych 1959–1975 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 71 (poz. 106).
- ↑ Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 75.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 347 „za zasługi na polu pracy nauczycielskiej i społecznej”.
- ↑ LISTA OSÓB ZAMORDOWANYCH W KATYNIU, CHARKOWIE, TWERZE I MIEDNOJE MIANOWANYCH POŚMIERTNIE NA KOLEJNE STOPNIE. policja.pl. [dostęp 2013-02-25].
- ↑ Krystyna Chowaniec, Patron sanockiego harcerstwa – ksiądz harcmistrz Zdzisław Peszkowski, Rocznik Sanocki Tom X – Rok 2011, Sanok 2011, s. 17.
- ↑ Krystyna Chowaniec. Uroczystości dnia Katyńskiego w Sanoku. „Góra Przemienienia”, s. 4–13, Nr 17 (299) z 26 kwietnia 2009. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku.
- ↑ Marian Struś. Sanok nie zapomni. „Tygodnik Sanocki”, s. 1, 6, Nr 17 (911) z 24 kwietnia 2009.
- ↑ Uroczystości Dnia Katyńskiego w Sanoku. ko.rzeszow.pl. [dostęp 2014-02-25].
- ↑ Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 45. ISBN 978-83-931109-3-3.
- ↑ Poznajemy zawody naszych rodziców. ps1.brzozow.pl, 25 października 2013. [dostęp 2014-02-25].
Bibliografia
edytuj- Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 343. [dostęp 2014-02-25].
- Martyrologia Polaków na Wschodzie podczas II wojny światowej. zs3.sanok.pl. [dostęp 2014-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-27)].
- Sebastian Czech: Śmierć w Katyniu (cz. I). powiatbrzozow.pl. [dostęp 2014-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 marca 2014)].
- Sebastian Czech: Śmierć w Katyniu (cz. II). powiatbrzozow.pl. [dostęp 2014-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 marca 2014)].
- Piękna nasza Polska. powiatbrzozow.pl. [dostęp 2014-02-25].
- Edward Zając. Pozostaną w pamięci. Por. rez. Edward Kilarski (1902–1940). „Tygodnik Sanocki”. Nr 18 (495), s. 9, 4 maja 2001.
- Edward Zając. Sanoczanie zamordowani w Katyniu (II). „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 12 (750) z 24 marca 2006.
- Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 18–19. ISBN 978-83-931109-3-3.
- Edward Kilarski. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 lutego 2014)].
- Biogram na tablicy przy pomniku Golgota Wschodu na Cmentarzu Centralnym w Sanoku.
- Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów obozu NKWD w Kozielsku, rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.