Czarne diamenty (film)

Czarne diamenty – polski film fabularny w reżyserii Jerzego Gabryelskiego z 1939 roku.

Czarne diamenty

Gatunek	dramat, melodramat
Rok produkcji	1939
Data premiery	12 sierpnia 1946
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	77 min
Reżyseria	Jerzy Gabryelski
Scenariusz	Jan Fethke
Główne role	Zbigniew Sawan Zofia Kajzerówna Stanisława Wysocka Ina Benita
Muzyka	Jan Maklakiewicz
Zdjęcia	Stanisław Lipiński
Produkcja	Ewu-Film
Dystrybucja	Polskie Zakłady Filmowe Kohorta

O filmie

Osią filmu jest sprawa ratowania przez patriotycznych i solidarnych polskich górników ważnej dla kraju kopalni.

Film „Czarne diamenty” został ukończony w całości na długo przed wybuchem wojny. Pierwotna premiera obrazu planowana była na 15 marca 1939 roku, ale została podobno zablokowana przez Józefa Lejtesa, który pracował nad konkurencyjnym obrazem „Inżynier Szeruda”. Z tego powodu dopiero w sierpniu cenzura przy Centralnym Biurze Filmowym dopuściła obraz na ekrany dla widzów powyżej 14. roku życia. Nową datę premiery wyznaczono na początek września 1939 roku w warszawskim kinie „Colloseum” przy ul. Nowy Świat 19.

W czasie okupacji niemieckiej film Gabryelskiego nie był pokazywany. Przetrwał ją niemal kompletny. Zaraz po zakończeniu działań wojennych w Polsce nie produkowało się praktycznie filmów. Trudno było również sprowadzać je z zagranicy. Z tego powodu wyświetlało się wszystko to, co ocalało – w tym „Czarne diamenty”. Film pokazano pierwszy raz szerokiej publiczności w kinie „Oświatowy” w Łodzi 12 sierpnia 1946 roku. Nieco później, 19 września, odbył się kolejny pokaz w Sopocie.

Film trafił do Filmoteki Narodowej (wówczas jeszcze Centralne Archiwum Filmowe) w 1956 roku. Od tego czasu oryginalna kopia nitro była jeszcze kilkukrotnie pokazywana m.in. w warszawskim kinie „Iluzjon” w 1957 i 1958 czy w Żarach w 1963 roku. Pokazy te były skutkiem postalinowskiej odwilży w Polsce z roku 1956. Na ekrany powróciło wówczas wiele przedwojennych filmów, które nie były pokazywane od końca lat 40.

Na temat „premiery” z 1981 roku milczy jeden z największych dzienników śląskich „Trybuna Robotnicza”. Jedynie z Internetu dowiadujemy się, że miała miejsce 12 grudnia przy udziale żony Gabryelskiego w katowickim kinie „Światowid”. Najprawdopodobniej, aby uatrakcyjnić pokaz organizatorzy - znając burzliwą historię produkcji - ogłosili, że będzie to premiera, której film nie miał przed wojną, pomijając fakt, że był on już wielokrotnie pokazywany.

Fabuła

Młody inżynier Nawrat, syn powstańca śląskiego, na wieść o planach odsprzedania kopalni „Mars” zagranicznemu koncernowi, wysuwa projekt założenia górniczej spółdzielni, która przejęłaby zarządzanie przedsiębiorstwem. Z rozwojem wydarzeń w filmie problem społeczny ustępuje miejsca wątkowi romansowemu. W inżynierze kocha się jego sekretarka, Teresa. Jednocześnie Nawrata stara się uwieść piękna i zamożna Irena La Rochelle, znajoma jednego z dyrektorów koncernu. 1700 górników wstępuje do spółdzielni, a tymczasem w kopalni wybucha pożar. Irena ukrywa ten fakt przed Nawratem, jednak gdy dowiaduje się on o nieszczęściu, natychmiast udaje się do kopalni. Wraz ze sztygarem Świtałą podejmują decyzję o wysadzeniu w powietrze płonącego szybu, by stłumić ogień. Wykonują podziemną eksplozję, jednak zwały węgla odcinają im powrót. Pozostali górnicy ruszają na ratunek zasypanym i szczęśliwie docierają do nich. Okazuje się, że jeden nie przeżył. Po uratowaniu kopalni inżynier Nawrat, rozczarowany nieuczciwością Ireny, zostaje z Tereską.

Obsada

• Zbigniew Sawan jako inż. Nawrat, nadzorca kopalni „Mars”
• Zofia Kajzerówna jako Teresa Pogorzałkówna, sekretarka Nawrata
• Stanisława Wysocka jako matka Nawrata
• Ina Benita jako Irena la Rochelle
• Aleksander Zelwerowicz jako Pogorzałka, ojciec Teresy
• Franciszek Dominiak jako sztygar Świtała
• Helena Łopuszańska jako Zosia, przyjaciółka Ireny
• Jerzy Chodecki jako Smolski
• Paweł Owerłło jako Ratkiewicz
• Józef Kondrat jako Gustlik, brat Teresy
• Stefan Hnydziński jako Kałuża
• Feliks Żukowski jako Żuczek
• Włodzimierz Łoziński jako górnik Walek
• Władysław Grabowski jako Ildefons

Linki zewnętrzne

• Czarne diamenty w bazie filmpolski.pl
• Czarne diamenty w bazie IMDb (ang.)
• Czarne diamenty w bazie Filmweb