Cyklamen

rodzaj roślin

Cyklamen (Cyclamen L.) – rodzaj roślin z rodziny pierwiosnkowatych. Należy do niego 20 gatunków[4][5]. Występują one w basenie Morza Śródziemnego, zwłaszcza w jego wschodniej części, poza tym w południowo-zachodniej Azji (po północny Iran). Jeden gatunek odkryty został w północno-wschodniej Somalii[5]. W Polsce rośnie dziko jeden gatunek – cyklamen purpurowy C. purpurascens, ale jego status we florze jest niepewny[6].

Cyklamen
Ilustracja
Morfologia (cyklamen purpurowy)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

pierwiosnkowate

Rodzaj

cyklamen

Nazwa systematyczna
Cyclamen L.
Sp. Pl. 145. 1753
Typ nomenklatoryczny

Cyclamen europaeum L.[3]

Synonimy
  • Cyclaminos Heldr.
  • Cyclaminum Bubani
  • Cyclaminus Haller[4]
Mapa zasięgu różnych gatunków (kliknij)

Rośliny te zasiedlają kamieniste zarośla twardolistne, łąki alpejskie, widne lasy w miejscach skalistych, szczeliny skalne[5]. Są to rośliny długowieczne – dzięki bulwom mogą żyć przez co najmniej 100 lat[7]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne[5]. Liczne odmiany uzyskano zwłaszcza z cyklamena perskiego C. persicum. Bulwy cyklamena bluszczolistnego C. hederifolium wykorzystywano do leczenia łysienia[7].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Byliny wytwarzające okrągłe bulwy rozwijające się tuż nad lub pod powierzchnią ziemi. Osiągać mogą u starych roślin ponad 30 cm średnicy[5].
Liście
Mięsiste, sercowate, często z ciemnymi lub jasnymi plamami na górnej stronie blaszki. Długoogonkowe, ale rozpostarte zwykle tuż nad gruntem[5].
Kwiaty
Białe, różowe lub czerwone. Wyrastają pojedynczo na szczytach pędów i są skierowane w dół, ale 5 ich płatków korony jest skręconych i pionowo wywiniętych do góry. Kielich zrosłodziałkowy, z 5 ząbkami na szczycie. Pręcików jest 5, wystają do połowy z rurki korony, są równe, ich nitki są szerokie. Zalążnia górna, z pojedynczą komorą i szyjką[5].
Owoce
Kulistawe torebki z licznymi, lepkimi nasionami[5].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny borowicowych (myrsinowych) Myrsinoideae, rodziny pierwiosnkowatych Primulaceae[2][8].

Wykaz gatunków[4][9]

Zastosowanie

edytuj

W krajach o cieplejszym klimacie cyklameny uprawiane są w ogrodach, zwłaszcza skalnych. Popularne w uprawie są różne odmiany cyklamena perskiego[5]. W Polsce do uprawy gruntowej nadaje się głównie cyklamen purpurowy, który jest wystarczająco mrozoodporny[10]. Niektóre cyklameny (zwłaszcza perski) uprawiane są jako rośliny pokojowe.

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-12] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
  4. a b c Cyclamen L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-27].
  5. a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 201. ISBN 0-333-74890-5.
  6. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 67, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 263, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. Genus Cyclamen L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-27].
  9. Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 64. ISBN 978-83-925110-5-2.
  10. Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.