Budynek Narodowego Banku Polskiego we Wrocławiu
Budynek Narodowego Banku Polskiego – budynek handlowo-biurowy znajdujący się w kwartale ulic Łaciarskiej, Zaułka Pokutniczego (od 1975 roku ul. Kazimierza Wielkiego) i Ofiar Oświęcimskich 41/43 we Wrocławiu.
 nr rej. A/2636/416/Wm z 26.11.1982[1]
| |
 Budynek Narodowego Banku Polskiego (widok od strony południowej) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Styl architektoniczny |
biurowiec |
| Architekt | |
| Inwestor |
Junkernstrase-Baugesellschaft G.m.b.H. |
| Kondygnacje |
cztery |
| Rozpoczęcie budowy |
1909 |
| Ukończenie budowy |
1911 |
| Pierwszy właściciel |
Junkernstrasse-Baugesellschaft G.m.b.H. |
| Kolejni właściciele |
Prowincjonalny Bank Spółdzielczy Reiffeisen |
| Obecny właściciel |
Narodowy Bank Polski |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′27,5″N 17°02′06,4″E/51,107639 17,035111
| |
Historia i architektura budynku
edytujW miejscu obecnego budynku banku pierwotnie znajdowały się mury obronne oraz ciasne zabudowy otaczające tzw. Oławę Wewnętrzną. W XIX wieku zabudowania te były regularnie rozbierane. Nowy budynek został wzniesiony na planie litery "C" z wewnętrznym dziedzińcem w latach 1909–1911, przez firmę Junkernstrasse-Baugesellschaft G.m.b.H. według projektu wrocławskiego architekta Alvina Wedemanna[2]. W 1922 roku przeszedł on na własność Provinzial-Genossenschaft und Raiffeisen-Bank (Prowincjonalnego Banku Spółdzielczego Reiffeisen). Od wschodniej części budynek przylegał do miejskiej hali Giełdy Zbożowej[3].
.jpg)
Budynek został wzniesiony w konstrukcji szkieletowej, żelbetonowej, co pozwoliło na zaprojektowanie dużych okien oświetlających i dowolne kształtowanie przestrzeni wnętrza[4]. Na wszystkich czterech kondygnacjach układ wnętrz jest ten sam: mieszczą się w nim dwie wielkie sale wsparte na słupach. Komunikacja między nimi odbywa się przez wewnętrzną klatkę schodową; kondygnacje maja wspólny węzeł sanitarno-gospodarczy[4].
Elewacja została wykonana w kamieniu, a wraz z wykutym w tynku detalem stanowiła zgeometryzowaną i uproszczoną reminiscencję fasad renesansowych[3]. W części parterowej między pilastrami znajdowały się witryny i wejścia. Elewacja północna załamująca się zgodnie z krzywizną ulicy, stanowi główną fasadę budynku, w której umieszczone zostało zdwojone wejście główne z dwoma okazałymi portalami wykutymi w piaskowcu[5][4]. W północno-zachodnim narożniku znajduje się półokrągły trzykondygnacyjny, pięcioosiowy ryzalit zakończony tarasem[4][3]. Jego osie oddzielone są pilastrami małego i wielkiego porządku[4]. Analogiczne podziały znajdują się na pozostałych stronach elewacji[3]. W zachodniej części elewacji znajdują się po bokach pozorne ryzality[4]. Ściana wschodniej elewacji była ślepa z powodu przyszłościowych planów rozbudowy budynku. Na czwartej kondygnacji zagęszczono rytm okien umieszczając mniejsze okna, a przestrzeń między nimi ozdobiono lizenami z geometrycznymi ornamentami[5][3][4]. Nad czwartą kondygnacją znajdował się mieszkalny poziom poddasza wykonany również w konstrukcji żelbetonowej i oddzielony od niższych kondygnacji wydatnym gzymsem koronującym[3]. Budynek pokryty jest wysokim dwuspadowym dachem ze szczytami i lukarnami[6]. Od strony ulicy Kazimierza znajduje się wjazd na dziedziniec[6].
Dziedziniec między dwoma skrzydłami budynku, od strony południowej odgrodzony był od ulicy ogrodzeniem. Pośrodku ogrodzenia znajdował się przejazd w obudowie architektonicznej przypominający łuk triumfalny[3].
Budynek w części parterowej mieścił sklepy, a na wyższych kondygnacjach biura i mieszkania[3]. W 1922 roku po przejęciu budynku przez Deutsche Reiffeisen-Bank A.G. parter został przebudowany, stworzono salę operacyjną, zlikwidowano wejścia do sklepów i witryny sklepowe podnosząc jednocześnie parkan. W pomieszczeniach piwnicznych utworzono skarbiec zabezpieczony trzytonowymi drzwiami firmy Panzer AG Berlin. Na zewnątrz nakryto dachem wschodnią część dziedzińca[3].
Po 1945 roku
edytujPodczas działań wojennych w 1945 roku budynek nie został uszkodzony. Został zagospodarowany przez Narodowy Bank Polski. W latach 50. XX wieku, po wyburzeniu ruin giełdy zbożowej, przebudowano ścianę wschodnią elewacji, architektonicznie wiążąc ją z pozostałą częścią zachowanej elewacji tworząc m.in. ozdobny szczyt[3][7]. W 1992 roku budynek został poddany gruntownemu remontowi. Wówczas w całości zadaszono dziedziniec dostawczy, we wschodniej stronie wykuto otwory drzwiowe do pomieszczeń technicznych. W 2008 roku odnowiono elewację i podświetlając jej odnowione detale[3].
Budynek w kulturze
edytujW budynku rozgrywała się akcja filmu „80 milionów” w reżyserii Waldemara Krzystka[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2018-05-21].
- ↑ Harasimowicz 1997 ↓, s. 231.
- ↑ a b c d e f g h i j k Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 272.
- ↑ a b c d e f g Harasimowicz 1997 ↓, s. 233.
- ↑ a b Kirschke 2005 ↓, s. 100.
- ↑ a b Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 271.
- ↑ Zdjęcie Giełdy zbożowej a za nią widoczna wschodnia ściana elewacji banku
- ↑ Nieznany Wrocław – podziemny skarbiec NBP
Bibliografia
edytuj- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.I. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6. OCLC 69298255.