AqTaylor
AqTaylor – grecki rękopis, palimpsest zawierający fragment tłumaczenia Biblii hebrajskiej na język grecki dokonanego przez Akwilę z Synopy oraz fragment Talmudu Jerozolimskiego[1][2]. Akwila dokonał swojego przekładu mniej więcej na początku lub w połowie drugiego wieku n.e.[3]
Manuskrypt jest przechowywany w Bibliotece Uniwersytetu w Cambridge pod numerami katalogowymi Taylor-Schlechter: T-S 12.186 + AS 78.412, T-S 12.187 i T-S 12.188[4][1] (oznaczany jest także w innych katalogach jako: Trismegistos TM 62306, LDAB 3268[5], vh203[4]).
Historia
edytujManuskrypt oznaczany jako AqTaylor należy do rękopisów znalezionych w genizie w Synagodze Ben Ezry w Kairze w Egipcie[5].
Rękopis ten jest przechowywany w Bibliotece Uniwersytetu w Cambridge. Został podarowany przez Solomona Schechtera oraz Charlesa Taylora jako część kolekcji Taylor-Schechter Genizah Collection[5].
Fragmenty te zostały opublikowane przez Charlesa Taylora w jego pracy Hebrew-Greek Cairo Genizah Palimpsests (Cambridge, 1900)[6].
Opis
edytujRękopis składa się z trzech kart[2].
Przekład Akwili
edytujDolny tekst palimpsestu to manuskrypt zawierający fragmenty Biblii hebrajskiej przetłumaczonej na język grecki przez Akwilę – fragmenty Psalmów 90–103. Fragmenty te nie zawierają imienia tłumacza, ale zdaniem badaczy rękopisów styl tłumaczenia Akwili jest zbyt charakterystyczny, by móc go pomylić z jakimś innym[7].
Przekład Akwili cechuje przesadna dosłowność, która niejednokrotnie ujemnie rzutowała na zrozumiałość przekładu, całkowicie na przykład pomijając możliwe do zastosowania idiomy greckie[7].
Napisany został w greckiej koine, jednak imię Boże, tetragram nie jest tłumaczone, ale przepisane z tekstu masoreckiego i wpisane starym pismem hebrajskim (
). Tetragram jest w Psalmach: 91:2, 9; 92:1, 4, 5, 8, 9; 96:7, 7, 8, 9, 10, 13; 97:1, 5, 9, 10, 12; 102:15, 16, 19, 21; 103:1, 2, 6, 8[8].
Ten dolny tekst datuje się na drugą połowę V wieku n.e. lub na początek VI wieku n.e. ale nie później[9].
Znaczenie
edytujPrzekład Biblii hebrajskiej na język grecki autorstwa Akwili nie zachował się do współczesnych czasów. Do 1897 roku jedynymi znanymi zachowanymi fragmentami tłumaczenia Akwili były rozproszone fragmenty Hexapli autorstwa Orygenesa, zachowane "w formie notatek na marginesie niektórych rękopisów Septuaginty"[7][10].
Odnalezienie i opublikowanie fragmentów odkrytych w genizie synagogi w Kairze (AqBurkitt i AqTaylor) pozwoliło na dokładniejsze porównanie jego tekstu z Septuagintą oraz z tekstem masoreckim, w tym reguł składni użytego języka[7]. W wyniku porównania możliwa jest m.in. analiza krytyczna tekstu Septuaginty[7].
Odnalezione fragmenty tłumaczenia Akwili pomagają badać tekst Biblii hebrajskiej, ponieważ przekład jest tak dosłowny, że pozwala odtworzyć tekst hebrajski, z którego został przetłumaczony[7].
Niektóre błędne rozwiązania językowe zastosowane w przekładzie Akwili wskazują zdaniem badaczy, że w jego czasach "język starohebrajski nie był bardzo dokładnie zrozumiany"[7].
Rękopis ten wymieniany jest jako jeden z co najmniej 10 znanych rękopisów starożytnych przekładów Biblii hebrajskiej (wśród nich są także rękopisy Septuaginty), w których występuje tetragram, poświadczających, że imię Boże Jahwe było zachowywane w niektórych z tych przekładów Starego Testamentu na język grecki[8]. Bywa wykorzystywany dla argumentacji, że nawet setki lat po powstaniu Septuaginty i społeczności chrześcijan nie wszyscy tłumacze usuwali tetragram ze swoich przekładów[11].
Od ponad stu lat dominuje pogląd, że manuskrypty AqTaylor i AqBurkitt zostały stworzone przez Żydów i przez nich były używane. Zdaniem badaczy, duże, staranne litery wskazują, że służyły do publicznego czytania[12]. W 2013 roku Gallagher wysunął hipotezę, że może to być jednak odpis greckiego tekstu Biblii hebrajskiej w przekładzie Akwili, sporządzony przez chrześcijan dla użytku w ich społeczności, na co miało by wskazywać prawdopodobne późniejsze kupienie go przez Żydów jako „makulatura” i użycie do spisania tekstu górnej warstwy[13], jednak inni badacze stwierdzili, że brak na to przekonujących dowodów. Mimo podniesionych wątpliwości, kto sporządził ten rękopis, nadal zgodnie uznawane jest, że tekst jest przekładem Akwili[12].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Cambridge, UL, T-S 12.186 + Cambridge, UL, T-S 12.187 + Cambridge, UL, T-S 12.188, [w:] The Greek Bible in Byzantine Judaism [online] [dostęp 2021-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-06] (ang.).
- ↑ a b Jonas Leipziger, Ancient Jewish Greek Practices of Reading and Their Material Aspects [online], s. 164 (ang.).
- ↑ Jenny R. Labendz, Aquila's Bible Translation in Late Antiquity: Jewish and Christian Perspectives, „Harvard Theological Review”, 3, 102, 2009, s. 353-388, DOI: 10.1017/S0017816009000832 (ang.).
- ↑ a b Robert A. Kraft, Chronological List of Early Papyri and MSS for LXX/OG Study (plus the same MSS in Canonical Order appended) [online], 12 lipca 1999 [dostęp 2021-01-30] (ang.).
- ↑ a b c Trismegistos Texts: TM 62306 / LDAB 3269 [online] [dostęp 2021-01-30] (ang.).
- ↑ Charles Taylor: Hebrew-Greek Cairo Genizah Palimpsests. Cambridge: Cambridge University Press, 1900, s. 51-85. (ang.)
- ↑ a b c d e f g Crawford Howell Toy, F.C. Burkitt, Louis Ginzberg, AQUILA (Ακύλας, ), [w:] Jewish Encyclopedia [online] (ang.).
- ↑ a b Edward D. Andrews, How Did We Get the Old Testament Text? [online], Christian Publishing House [dostęp 2021-01-30] (ang.).
- ↑ Edward D. Andrews, The Complete Guide to Bible Translation: Bible Translation Choices and Translation Principles, Christian Publishing House, 2016, s. 23, ISBN 978-0-692-72871-0 (ang.).
- ↑ Aquila, [w:] 1911 Encyclopædia Britannica [online], en.wikisource.org (ang.).
- ↑ Alaric Naudé, A Study of The Translation of The Tetragrammaton : Its Phonetics, Phonology, Semantics and Argument for Rendering in Vernacular Languages, „European Journal of Language Studies”, Vol. 6 No. 1, 2019, ISSN 2057-4797 [dostęp 2021-01-25] (ang.).
- ↑ a b Alison G. Salvesen (red.), Timothy Michael Law (red.), Julia G. Krivoruchko, The Oxford Handbook of the Septuagint, Oxford: Oxford University Press, 26 stycznia 2021, s. 504, ISBN 978-0-19-966571-6 (ang.).
- ↑ Edmon Gallagher, The Religious Provenance of the Aquila Manuscripts from the Cairo Genizah, „Journal of Jewish Studies”, 64 (2013) (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Solomon Schechter, A HOARD OF HEBREW MSS, „The Times”, 3 sierpnia 1897, s. 13 (ang.). – relacja z poszukiwania manuskryptów w genizie w synagodze w Kairze z 1897 roku