Amfifilowość
Amfifilowość, amfipatyczność – właściwość niektórych związków chemicznych, polegająca na jednoczesnym wykazywaniu właściwości hydrofilowych (liofilowych) i hydrofobowych (liofobowych)[1][2].
Związki amfifilowe są zwykle długimi cząsteczkami, które na jednym końcu posiadają grupy rozpuszczalne w jednym rozpuszczalniku, a na drugim grupy rozpuszczalne w drugim rozpuszczalniku. Powoduje to, że na granicy faz (w punkcie styku tych dwóch rozpuszczalników lub na powierzchni jednego z nich) cząsteczki takie samorzutnie tworzą monowarstwy, a w obrębie objętości jednego z rozpuszczalników tworzą sferyczne agregaty, w których jeden koniec cząsteczek (ten rozpuszczalny) jest skierowany na zewnątrz, a drugi do środka sfery. Agregaty te nazywają się micelami[3].
Większość związków amfifilowych stosowanych w praktyce ma końce hydrofobowe („nie lubiące wody”) i hydrofilowe („lubiące wodę”)[4], ale zjawisko to nie ogranicza się tylko do układów, w których znajduje się woda.
Zjawisko amfifilowości jest bardzo ważne biologicznie i technologicznie.
- W biologii dzięki temu zjawisku lipidy tworzą błony komórkowe, a także możliwe są niektóre przemiany enzymatyczne[4].
- W technologii dzięki temu zjawisku można tworzyć stabilne emulsje, które są później wykorzystywane jako farby, kosmetyki, oraz lateksy. W technologii zjawisko to ma także duże znaczenie w środkach czystości, gdyż na powstawaniu emulsji mydło-tłuszcz oparte jest działanie większości tych produktów.
Zjawisko amfifilowości jest też odpowiedzialne za powstawanie liotropowych (rozpuszczalnikowych) faz ciekłokrystalicznych[5].
Przypisy
edytuj
- ↑ Glossary of Terms Useful in Biochemistry and Molecular Biology and Related Disciplines, [w:] Roger L. Lundblad, Biochemistry and Molecular Biology Compendium, Boca Raton: CRC Press, [cop. 2007], s. 39, DOI: 10.1201/97814200434882, ISBN 978-1-4200-4347-1, OCLC 77520707 (ang.).
- ↑ amphipathic, [w:] A.D. McNaught, A. Wilkinson, Compendium of Chemical Terminology (Gold Book), S.J. Chalk (akt.), International Union of Pure and Applied Chemistry, wyd. 2, Oxford: Blackwell Scientific Publications, 1997, DOI: 10.1351/goldbook.A00302, ISBN 0-9678550-9-8 (ang.).
- ↑ Roman Bugaj i inni, Słownik chemiczny, Jerzy Chodkowski (red. nauk.), Krystyna Jezierska (red.), wyd. 6, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 39, ISBN 83-214-0323-9.
- ↑ a b Encyklopedia Biologia, Agnieszka Nawrot (red.), Kraków: Wydawnictwo GREG, s. 21, ISBN 978-83-7327-756-4.
- ↑ Roman Bugaj i inni, Słownik chemiczny, Jerzy Chodkowski (red. nauk.), Krystyna Jezierska (red.), wyd. 6, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 332, ISBN 83-214-0323-9.