Akademia Chełmińska
Akademia Chełmińska (łac. Academiae Culmensis) – dawna szkoła akademicka, obecnie Szkoła Podstawowa nr 2 w Chełmnie[1].
 Budynek Akademii od strony północno-zachodniej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data założenia | |
| Data likwidacji | |
| Adres |
Chełmno |
| Strona internetowa | |
Historia
edytujW 1386 roku na prośbę Zakonu Krzyżackiego został wydany przywilej papieża Urbana VI o ustanowieniu Akademii, która miała działać jako filia Akademii Bolońskiej, jednak szkoła nigdy nie rozpoczęła działalności[2][3]. W 1434 r. cesarz Zygmunt Luksemburski wydał nowy akt fundacyjny, ale mimo tego uczelnia nie powstała[2]. W 1473 r. zaczęła funkcjonować katolicka schola paticularis (szkoła średnia), którą zarządzali Bracia Wspólnego Życia sprowadzeni z Niderlandów[2]. Szkoła była prowadzona przez Braci, zarządzającymi też największą parafią i kościołem Chełmna, farą chełmińską, do 1539 roku[4].
W 1554 r. utworzono gimnazjum protestanckie. Jednak spory wyznaniowe i brak funduszy od miasta zarządzanego przez katolickich biskupów przyczyniły się do upadku i zakończenia działalności gimnazjum[2].
W 1692 r. z polecenia biskupa Małachowskiego zaczęto organizować gimnazjum akademickie liczące siedem klas. Nauczaniem zajęli się klerycy[3] i misjonarze św. Wincentego à Paulo, a szkoła uzyskała określenie Akademii Chełmińskiej[2]. Gimnazjum wzorowało się organizacyjnie na Gimnazjum Nowodworskiego w Krakowie i Gimnazjum Lubrańskiego w Poznaniu[3]. W 1756 roku gimnazjum nawiązało współpracę z Akademią Krakowską, a oficjalnie w 1758 roku, jako autonomiczna kolonia akademicka pod zarządem Rady Miasta Chełmna. Od tego roku na stałe w Akademii wykładali profesorowie z Krakowa. W tym też roku zmieniono szyld Akademii, z SIGILLUM ANTIQUISSIMAE ACADEMIAE CULMENSIS FILIAE BONONIENSIS (od łac. nazwy Bolonii) na SIGILLUM INLCYTAE ACADEMIAE CULMENSIS[5]. Funkcjonowały tu dwa kursy uniwersyteckie: filozofia i prawo. Na potrzeby dydaktyczne rozbudowano także budynek.
Akademia Chełmińska, uważana była w I Rzeczypospolitej XVIII wieku za jedną z najważniejszych i najznamienitszych, a jej studentami byli przedstawiciele wszystkich województw i wszystkich stanów[6]. W 1779 r. nastąpiło wymuszone przez władze pruskie (po I rozbiorze), zerwanie kontaktów z Akademią Krakowską, co spowodowało upadek Akademii Chełmińskiej w 1818 roku.
Na jej miejscu w 1818 r. powstało pruskie gimnazjum, w którym językami wykładowymi były języki polski i niemiecki.
W 2. połowie XIX wieku barokowy budynek Akademii pozbawiono 2 piętra i przebudowano w stylu klasycystycznym[2].
W budynku Akademii na przełomie XX/XXI wieku mieściło się Gimnazjum nr 1 im. Akademii Chełmińskiej[7].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Szkoła Podstawowa nr 2 w Chełmnie im. Stanisława Staszica [online], www.sp2chelmno.pl [dostęp 2023-02-21].
- ↑ a b c d e f d. Akademia Chełmińska - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2025-01-29] [zarchiwizowane z adresu 2025-01-25].
- ↑ a b c Wiktor Prądzyński, Tzw. Akademia Chełmińska w latach 1680-1818, „Nasza Przeszłość”, 11, 1960, s. 189–253, DOI: 10.52204/np.1960.11.189-253, ISSN 2720-0590 [dostęp 2025-01-29].
- ↑ Marek Grzegorz Zieliński, Chełmno : civitas totius Prussiae metropolis XVI–XVIII w., Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2007, s. 147, ISBN 978-83-7096-645-4, OCLC 233468081.
- ↑ Marek Grzegorz Zieliński, Chełmno : civitas totius Prussiae metropolis XVI–XVIII w., Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2007, s. 344, ISBN 978-83-7096-645-4, OCLC 233468081.
- ↑ Marek Grzegorz Zieliński, Chełmno : civitas totius Prussiae metropolis XVI–XVIII w., Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2007, s. 358, ISBN 978-83-7096-645-4, OCLC 233468081.
- ↑ Gimnazjum nr 1 im. Akademii Chełmińskiej na szkolnykatalog.pl
Bibliografia
edytuj- Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2001, t. 1, s. 243, ISBN 83-01-13357-0 t. 1-30, ISBN 83-01-13443-7 t. 5.
- Z. Nowak, Dzieje tzw. Akademii Chełmińskiej, [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, s. 183-200.