Dzieje Rzymu od założenia miasta

Ab urbe condita – dzieło Tytusa Liwiusza, historia starożytnego Rzymu od założenia miasta w r. 753 p.n.e. do czasów współczesnych autorowi.

Scena z Ab urbe condita na panelu ołtarza w Ostii

Tematyka

Papirus z zapisem jednej z ksiąg historii Liwiusza

Dzieło historyczne opisuje wydarzenia od założenia tego miasta aż do roku 9 p.n.e. Dzieło zatytułowane było Od założenia Miasta (łac. Ab Urbe condita libri CXLII) i miało objętość 142 woluminów, które powstawały i były kolejno wydawane w latach od ok. 31 p.n.e. aż do 17 n.e. (a więc przez ponad 40 lat). Analiza tekstu Liwiusza wskazuje, że poszczególne fragmenty dzieła były tworzone i publikowane przez długi okres. We wstępie do księgi XXXI Liwiusz sygnalizuje zmęczenie tematem i przerażenie ogromem czekającej go pracy.

Zawartość dzieła obejmuje następującą tematykę:

• I-V: Od założenia Rzymu do bitwy nad rzeką Alią
• VI-XV: do początku wojen punickich
• XVI-XX: Pierwsza wojna punicka
• XXI-XXX: Druga wojna punicka
• XXXI-XLV: Wojny macedońska i syryjska

Z całkowitej liczby 45 ksiąg zachowało się około jednej czwartej. Są to:

• księgi I-X
• księgi XXI-XLV
• fragment księgi XCII
• dwa fragmenty księgi CXX
• wyciągi (skróty) z ksiąg: XI-XX, XXXVII-XL, XLVI-CXXXV, CXXXVIII-CXLII
• wyciągi z ksiąg XLVIII-LV
• streszczenia (tzw. periochae) prawie wszystkich ksiąg, oprócz dwóch (CXXXVI i CXXXVII)
• nieliczne fragmenty zachowane u innych autorów i na papirusach

Księga I streszczenia istnieje w dwóch wersjach o różnej zawartości i stylu.

Metodyka

Ab Urbe condita, 1714

Historia Liwiusza napisana jest w formie roczników, co było odzwierciedleniem pracy z materiałami źródłowymi, pisanymi zwykle w tej postaci, odmiennie niż starsi historycy greccy, np. Herodot, opisujący historię tematycznie. Roczniki, z których korzystał Liwiusz, tzw. annales maximi były suche w formie i zawierały skondensowaną treść i były w zasadzie listami wydarzeń, takich jak wybory do magistratów, ważne wydarzenia ustawodawcze, zjawiska naturalne, takie jak powodzie lub klęski głodu. W tym sensie Liwiusz był nowatorem, gdyż trzymając się schematu rocznikowego łączy wydarzenia i skupia się na opisach tematycznych, wplatając w to historię znanych ludzi w historii Rzymu. Liwiusz dostarczał swoim czytelnikom rocznikową strukturę, jednocześnie skupiając się na tematach natury moralnej, które interesowały go najbardziej. Ab urbe condita zachowuje jednak strukturę rocznikową, tam, gdzie to możliwe autor zaczyna od zarządzeń senatu na dany rok, opisu rytuałów religijnych, po czym przechodzi do opisu wydarzeń, koncentrując się na tych, które przynosiły chwałę Rzymowi.

Odbiór

Dzieło Liwiusza było dobrze przyjęte przez Pliniusza, który chwalił etykę badawczą. Praca Liwiusza stała się znana na długo przed ukończeniem tomu sto czterdziestego drugiego; jeszcze za jego życia sława jego dzieła dotarła m.in. do Hiszpanii. Dzieło odbierane jest jako pochwała Rzymu, jego podbojów oraz rządów arystokracji.

Bibliografia

• Jillian Curry Robbins: The Art of History: Livy's Ab Urbe Condita and the Visual Arts of the Early Italian Renaissance. Florida State University Libraries, 2004.
• Maria Jaczynowska, Marcin Pawlak: Starożytny Rzym. Warszawa: Trio, 2008.

Linki zewnętrzne

• "Ab Urbe condita" w The Latin Library
• Livius.org: Livy. livius.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. – o jego życiu i dziele