4 Gdyńska Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej

4 Gdyńska Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej (4 BR OP) – związek taktyczny Wojsk OPL Wojsk Obrony Powietrznej Kraju, a następnie Sił Powietrznych RP istniejący w latach 1951–2001.

4 Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej

Odznaka Pamiątkowa
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	17 maja 1951
Rozformowanie	28 grudnia 2001
Nazwa wyróżniająca	Gdyńska
Patron	obrońcy wybrzeża
Tradycje
Święto	1 września
Nadanie sztandaru	10 lutego 1996
Rodowód	60 Samodzielny Pułk Artylerii Przeciwlotniczej 60 Brygada Artylerii Obrony Powietrznej Kraju 4 Brygada Artylerii Obrony Powietrznej Kraju im. Obrońców Wybrzeża 4 Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej
Dowódcy
Pierwszy	kpt. Wiesław Pitera
Ostatni	płk mgr inż. Franciszek Adamowicz
Organizacja
Numer	JW 5662
Dyslokacja	Gdynia
Rodzaj sił zbrojnych	Siły Powietrzne
Rodzaj wojsk	Wojska obrony przeciwlotniczej
Podległość	Wojska Obrony Powietrznej Kraju, Siły Powietrzne

Powstanie i historia 4 BR OP

Rodowód 4 Gdyńskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej wywodzi się od utworzonego w 1951 w Gdyni, 60 Samodzielnego pułku artylerii przeciwlotniczej. Powstał on w oparciu o rozkaz szefa Sztabu Generalnego nr 0044/Org z 17 maja 1951 i wchodził w skład Marynarki Wojennej.

Zarządzeniem Nr 0015/ Org. dowódcy WOPK z 16 stycznia 1963 na bazie dotychczasowego pułku utworzono 60 Brygadę Artylerii Obrony Powietrznej Kraju.

3 sierpnia 1964 rozkazem dowódcy 2 Korpusu Obrony Powietrznej nr 0613 brygadę włączono w system dyżurów bojowych pełnionych w systemie Wojsk OPK. Gotowość bojowa do odpalenia rakiet dyżurnych osiągano wówczas w 6 minut. Ten niezwykle krótki czas reakcji ogniowej wynikał z faktu, iż Brygada swoje zadania wykonywała nie tylko w osłonie granic Polski, ale także granic Układu Warszawskiego. 1 września 1967 Brygada otrzymała sztandar, który w imieniu Rady Państwa wręczył dowódcy ówczesny wiceminister obrony narodowej – gen. Jerzy Bordziłowski. Jednocześnie, zmieniono nazwę związku taktycznego na 4 Brygadę Artylerii Obrony Powietrznej Kraju im. Obrońców Wybrzeża. Od tamtej pory 1 września obchodzony był jako święto Brygady.

Etap pierwszy

Pierwszy umowny okres rozwoju organizacyjnego Brygady trwał do 1970.

Początkowo w skład Brygady wchodziły:

• 21 dywizjon ogniowy w Pucku
• 22 dywizjon ogniowy na Helu
• 23 dywizjon ogniowy w Sobieszewie
• 24 dywizjon ogniowy w Babim Dole k. Kartuz
• 25 dywizjon ogniowy w Dąbrówce
• 26 dywizjon techniczny w Bieszkowicach
• dywizjon dowodzenia Gdynia Grabówek, które rozlokowane zostały wokół aglomeracji trójmiejskiej tworząc system rakietowej obrony powietrznej.

Etap drugi

W 1970 rozpoczął się drugi umowny etap rozwoju organizacyjnego Brygady, który trwał do 1973. 1 lutego 1971 przyjęto nowy etat Brygady. Powstały kolejne dywizjony ogniowe wyposażone w przeciwlotnicze zestawy rakietowe średniego zasięgu typu S-75 Wołchow:

• 44 dywizjon ogniowy artylerii rakietowej w Ustce
• 45 dywizjon ogniowy artylerii rakietowej w Smołdzinie
• 46 dywizjon ogniowy artylerii rakietowej w Choczewie (Lubiatowie).

Etap trzeci

Trzeci etap rozpoczął się Zarządzeniem Szefa Sztabu Głównego nr 057/Org. z 2 sierpnia 1973. Zostały wtedy utworzone kolejne dwa dywizjony ogniowe:

• 64 dywizjon ogniowy w Helu Borze
• 65 dywizjon ogniowy w Rozewiu.

Rok później na mocy rozkazu dowódcy WOPK nr 0188/Org. z 19 września 1974 powstają następne dwie jednostki:

• 68 dywizjon ogniowy w Łebie
• 69 dywizjon ogniowy w Rowach.

Możliwości ogniowe tych dywizjonów pozwalały na wykrycie i zniszczenie celów na małych wysokościach i bardzo dobrze „uszczelniały” system obrony strefowej tworzony przez dotychczasowe dywizjony.

Związek taktyczny znajdował się wówczas w okresie swojego największego rozwoju organizacyjnego, który trwał do roku 1990. Brygada wówczas składała się z dowództwa i sztabu oraz 14 dywizjonów.

Brygada wyposażona w przeciwlotnicze zestawy rakietowe typu Wołchow i Newa tworzyła strefę obrony powietrznej ciągnącą się wzdłuż polskiego wybrzeża od granicy wschodniej, aż do Ustki. Wykonywała ona wówczas zadania osłony wojsk operacyjnych, elementów ugrupowania bojowego WLOP i MW oraz ważnych obiektów rejonu Trójmiasta.

W 1992 nazwę związku taktycznego zmieniono na 4 Brygadę Rakietową Obrony Powietrznej. Dwa lata później, Minister Obrony Narodowej, na wniosek dowódcy i władz miasta, nadał Brygadzie nazwę wyróżniającą – Gdyńska, w miejsce wcześniej anulowanego imienia Obrońców Wybrzeża, podkreślając więź Brygady z tym regionem. Jednocześnie, decyzją MON nr 91 z 23 czerwca 1994 ustanowił 17 maja – dniem święta Brygady (utworzenie 60 Samodzielnego Pułku Artylerii Przeciwlotniczej).

10 lutego 1996, w siedemdziesiątą rocznicę nadania Gdyni praw miejskich, na Skwerze Kościuszki odbyła się uroczystość wręczenia Brygadzie nowego sztandaru. Jego fundatorami było społeczeństwo, zakłady pracy, instytucje, firmy, pracownicy cywilni Brygady, a także sami żołnierze. Przewodniczącym Komitetu Fundacyjnego został Wojciech Szczurek – przewodniczący Rady Miasta Gdyni, a rodzicami chrzestnymi: Tadeusz Zielonka – dyrektor Stoczni Remontowej „Nauta” w Gdyni oraz Franciszka Cegielska – prezydent miasta Gdyni. Na przełomie stuleci w 4 Gdyńskiej BR OP skuteczne przeprowadzono całą serię bardzo trudnych, wymagających absolutnie najwyższych kwalifikacji zawodowych, nowych rodzajów strzelań doświadczalnych.

Etap czwarty – rozformowanie

Rok 2001 był przełomowym w historii Brygady, ze względu na podjęte decyzje dotyczące jej likwidacji. Sukcesywnie wygaszono działalność w prawie wszystkich podległych jednostkach, by ostatecznie rozformować je we wrześniu 2001. Zgodnie z przyjętym planem likwidacji, pozostałe trzy dywizjony (21 dr – Puck, 25 dr – Dąbrówka i 65 dr – Rozewie) zostały operacyjnie podporządkowane dowódcy 3 Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej.

4 Gdyńska Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej została rozformowana 28 grudnia 2001 roku.
Po rozformowaniu 4. BR OP 65 Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej zmienił miejsce dyslokacji z Rozewia na miejsce rozformowanej brygady w m. Gdynia i wszedł w struktury 3. Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej. Do czasu rozformowania go decyzją MON nr Z-5/Org./P1 z dnia 28 stycznia 2011 roku oraz wykonawczym rozkazem Dowódcy Sił Powietrznych nr PF-95 z dnia 31 marca 2011 roku, czyli do 31 grudnia 2011 roku 65 dr OP kultywował tradycje 4. BR OP. 1 stycznia 2012 na bazie rozformowanych jednostek wojskowych: 21 Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Pucku, 25 Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Nowym Dworze Wejherowskim oraz 65 Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Gdyni powstał 33 Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej, który zgodnie z decyzą nr 37/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 lutego 2012 „przejmuje i z honorem kultywuje dziedzictwo tradycji” 4. Gdyńskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej.

Zmiany nazwy Brygady

• 1951-1963 – 60 Samodzielny pułk artylerii przeciwlotniczej
• 1963-1967 – 60 Brygada Artylerii Obrony Powietrznej Kraju
• 1967-1991 – 4 Brygada Artylerii Obrony Powietrznej Kraju im. Obrońców Wybrzeża
• 1992-1994 – 4 Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej
• 1994-2001 – 4 Gdyńska Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej

Struktura 4 BR OP

• dowództwo i sztab 4 BR OP
  • 21 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 22 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 23 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 24 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 25 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 26 dywizjon techniczny
  • 44 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 45 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 46 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 64 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 65 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 68 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 69 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
  • 84 dywizjon dowodzenia

Dowódcy

60 Samodzielnego pułku artylerii przeciwlotniczej

• 1951-1952 – kpt. Wiesław Pitera
• 1952-1955 – ppłk Bolesław Koszelski
• 1955-1963 – kpt. Feliks Jachnicki

60 Brygady Artylerii Obrony Powietrznej Kraju

• 1963-1967 – płk Czesław Drabent

4 Brygady Artylerii Obrony Powietrznej Kraju im. Obrońców Wybrzeża

• 1967-1968 – płk Czesław Drabent
• 1968-1979 – płk dypl. Feliks Jachnicki
• 1979-1981 – płk dypl. Tadeusz Jemioło
• 1981-1985 – płk dypl. Franciszek Żygis
• 1985-1986 – płk dypl. Mieczysław Koźbiał
• 1986-1987 – płk dypl. Marian Dul
• 1987-1992 – płk dypl. Mieczysław Kaczmarek

4 Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej

• 1992-1992 – płk dypl. Mieczysław Kaczmarek
• 1992-1994 – cz.p.o. płk dypl. Andrzej Tetkowski
• 1994-1996 – płk dypl. Jan Gabryś

4 Gdyńskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej

• 1996-2001 – płk dypl. Jan Gabryś
• 2001-2001 – płk mgr inż. Franciszek Adamowicz

Bibliografia

• Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.

Linki zewnętrzne

• 4. Gdyńska Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej m. Gdynia