1 złoty 1929
1 złoty 1929 – moneta jednozłotowa, wybita w niklu, wprowadzona do obiegu 6 marca 1929 r. rozporządzeniem Ministra Skarbu z dnia 19 lutego 1929 r. (Dz.U. z 1929 r. nr 12, poz. 102)[1], wycofana z obiegu dekretem PKWN z dnia 24 sierpnia 1944 r. jako moneta niegroszowa[2].
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Emitent | |||
| Typ monety | |||
| Nominał |
1 złoty | ||
| Rocznik |
1929 | ||
| Emisja | |||
| Mennica | |||
| Nakład |
32 110 017 szt. | ||
| Data emisji |
6 marca 1929 | ||
| Data wycofania |
24 sierpnia 1944 | ||
| Projektant | |||
| Opis fizyczny | |||
| Masa |
7 g | ||
| Średnica |
25 mm | ||
| Materiał | |||
| Rant |
gładki | ||
| Stempel | |||
W niektórych opracowaniach z początku XXI w. jako data wprowadzenia złotówki do obiegu podawany był 29 lipca 1929 r[3], jednak w późniejszych tego samego autora – 6 marca 1929 r[4].
Awers
edytujW centralnym punkcie umieszczono godło – orła w koronie, poniżej rok 1929, dookoła napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA”[3].
Rewers
edytujNa tej stronie monety znajdują się cyfra „1" i napis „ZŁOTY”, całość otoczona ozdobnym ornamentem oraz u dołu, z lewej strony, herb Kościesza – znak Mennicy Państwowej[5].
Nakład
edytujMonetę bito w niklu, na krążku o średnicy 25 mm, masie 7 gramów, z rantem gładkim, w mennicy w Warszawie, w całkowitym nakładzie 32 110 017 sztuk[6].
Bez zmiany daty monetę bito zarówno w roku 1928 jak i latach późniejszych[5]:
| Rok | Nakład (sztuk) |
|---|---|
| 1928 | 575 000 |
| 1929 | 26 635 017 |
| 1930 | 2 790 000 |
| 1932 | 65 000 |
| 1936 | 45 000 |
| 1938 | 2 000 000 |
Monety z roku 1938 prawdopodobnie są nieco lżejsze[5].
Opis
edytujMoneta była bita według ustroju monetarnego wprowadzonego rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 listopada 1927 r. (Dz.U. z 1927 r. nr 97, poz. 855) zastępującego między innymi srebrne monety złotowe monetami niklowymi[5].
Godło na monecie jest zgodne ze wzorem Godła Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzonym 13 grudnia 1927 r. (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980)[5].
W monografii Władysława Terleckiego „Mennica Warszawska 1765–1965” jako autor wizerunku monety wymieniany jest Mieczysław Kotarbiński[7], autor między innymi projektów Orderu Orła Białego i Orderu Odrodzenia Polski[8]. To imię i nazwisko pojawia się również w późniejszych opracowaniach innych autorów[9][8]. W niektórych publikacjach prasowych z 1929 r. informowano, że rozpisany jeszcze w roku 1927 konkurs na projekt niklowej złotówki wygrał Miłosz Kotarbiński – ojciec Mieczysława[10].
Krążki niklowe dla tej monety zamówiono w Szwajcarii w firmie Selwe et Co, w Thun[9]. W związku z tym w niektórych katalogach podawano błędną informację o wybiciu tej złotówki niklowej w Szwajcarii[5].
Z formalnego punktu widzenia moneta niklowa nigdy nie została wycofana z obiegu żadnym aktem prawnym w okresie Generalnego Gubernatorstwa, była więc środkiem płatniczym do roku 1944. Dekret PKWN z dnia 24 sierpnia 1944 r. wycofał ją z obiegu, jako monetę niegroszową[5].
Na podstawie zarządzenia prezesa Narodowego Banku Polskiego nr 5 z dnia 4 czerwca 1957, moneta w cenie nominału była wymieniana w kasach NBP jeszcze w latach 60. XX w[6].
W przeciwieństwie do groszowych nominałów niklowych, moneta w stanie zachowania I na rynku kolekcjonerskim występuje bardzo rzadko i osiąga wysokie ceny[11].
Jeszcze przed II wojną światową na rynku kolekcjonerskim można było spotkać odmianę tej monety bez znaku mennicy, w cenie 50 ówczesnych złotych[5].
Wersje próbne
edytujW katalogach podana jest informacja o wybiciu wersji próbnych monety[6][12]:
- w brązie bez napisu „PRÓBA”,
- w miedzi bez napisu „PRÓBA”[5],
- w aluminium z napisem „PRÓBA”,
- w aluminium bez napisu „PRÓBA”,
- w niklu bez napisu „PRÓBA”, bez znaku mennicy.
- Próbne wersje 1 złoty 1929
-
Odbitka w brązie -
Awers odbitki w aluminium -
Rewers odbitki w aluminium -
Próbna odbitka w aluminium
Znane są również wersje próbne monety na krążkach o średnicy 24 i 26 mm, bite w niklu ze znakiem mennicy. Istnieje wersja tej monety wybita w srebrze na krążku o średnicy 20 mm, z podwójnym napisem „PRÓBA”, wklęsłym i wypukłym[12].
Katalogi zawierają również konkurencyjne projekty złotówek Józefa Aumillera, które zostały upamiętnione jako monety próbne bite w niklu, tombaku, miedzi, z datą 1928 lub 1929, z napisem „PRÓBA” lub bez, stemplem lustrzanym lub zwykłym, w nakładzie od kilku do ponad stu egzemplarzy[12].
- Konkurencyjne projekty złotówki niklowej Józefa Aumillera
-
Wieniec dębowy awers -
Wieniec dębowy rewers -
Wieniec dębowy PRÓBA awers -
Wieniec dębowy PRÓBA rewers -
Wieniec z kłosów nikiel awers -
Wieniec z kłosów nikiel rewers -
Przewiązany wieniec z kwiatów awers -
Przewiązany wieniec z kwiatów rewers -
Nieprzewiązany wieniec z kwiatów awers -
Nieprzewiązany wieniec z kwiatów rewers
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 157–160, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 259–260, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 157, ISBN 83-87355-37-2.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919–1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 30, ISBN 978-83-87355-65-4.
- ↑ a b c d e f g h i Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, 2008.
- ↑ a b c Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 157,172, ISBN 83-87355-37-2.
- ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765–1965, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1970, s. 181.
- ↑ a b Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 157, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ a b Mennica Polska S.A., Blister: Złotówki okresu międzywojennego, „240 lat Mennicy Polskiej”, Warszawa, s. 6.
- ↑ Michał Sabatowicz (red.), Lud Katolicki, „Lud Katolicki tygodnik ilustrowany organ Polskiego Stronnictwa Katolicko–Ludowego” (31), Spółka Wydawnicza „Lud Katolicki”, 4 sierpnia 1929, s. 4.
- ↑ WCN :: Archiwum :: 63/563 [online], wcn.pl [dostęp 2017-10-12].
- ↑ a b c Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 130–135, ISBN 978-83-87355-65-4.